Akdeniz ikliminin yaşandığı Ayvalık’ı ziyaret etmek için en güzel zamanlar bahar ayları olsa da, plajları, denizi ve günlerin devamlı ılık rüzgarlı geçmesiyle yaz turizmi için de sıklıkla tercih edilen bir destinasyon. Özellikle yazları tüm çevre kavurucu sıcaklıkla boğuşurken Ayvalık’ta, genellikle öğle saatlerinde başlayan batıdan ve kuzeyden esen imbat ve poyraz ilçeyi serinletiyor. Ayvalık bu özelliği sayesinde dünyanın oksijen bakımından en yüksek oranlarına sahip Kaz Dağları’nın oksijenini bölgeye taşıyor.
1. Cunda Adası
Türkiye’nin Ege Denizi’nde bulunan 4. büyük adası olan Cunda Adası, Ayvalık koyunda yer alan ve Ayvalık Adaları olarak adlandırılan 22 adadan biri. Bu adaların en büyüğü ve tek yerleşime açık ada olan Cunda, Alibey Adası olarak da biliniyor. 1964 yılında bir köprü ile Lale Adası’na, oradan da Ayvalık ilçe merkezine bağlanmış. İlçeyi adaya bağlayan köprülerden biri aynı zamanda Türkiye’nin ilk boğaz köprüsü olma özelliğini taşıyor. Cunda Adası dışındaki tüm Ayvalık Adaları 1995’te milli park ilan edilmiş ve halen yerleşime yasaklı durumda.
2. Şeytan Sofrası
Ayvalık ilçe merkezinin 8 km güneyinde bulunan ve büyük kayalık tepelerin üzerinde yer alan Şeytan Sofrası’nın Midilli Adası ile tüm Ayvalık Adalarının muazzam manzarasını izlemek mümkün. Burası aslında üzerinde şeytanın ayak izi bulunduğuna inanılan, halkın madeni para atarak dilek dilediği eski bir lav birikintisi. Sönmüş bir volkandan arta kalan lav birikintileriyle oluşan tepenin yuvarlak bir sofra biçimini andırması tepeye bu ismi vermiş. Şeytan Sofrası, Ayvalık’ın gün batımı seyir tepesi olarak da ünlü.
3. Tarihi Ayvalık Evleri
İlçe ve ada sokaklarında çıkacağınız keyifli yolculukta Ayvalık’a özgü sarımsak taşından inşa edilmiş evleri hayranlıkla keşfedeceksiniz. Kapıları, alınlıkları, kapı tokmakları, pencereleri, tahta ve taş işçiliği ile kendine has bir mimari. Hafif pembemsi bir rengi olan bu taşlar aynı zamanda kolay işlenebildiği için evlerin hemen hemen hepsinde taş işlemeciliği örnekleri mevcut. Yüzyıllar önce lav akıntılarının meydana getirdiği sarımsak taşıyla yapılmış Rum ve Osmanlı mimarisini fotoğraflamak ayrı bir keyfe dönüşüyor.
4. Kozak Yaylası
Bergama ile Çanakkale arasındaki yer alan ve fıstık çamları ile kaplı olan Kozak Yaylası, Ege denizi ve çevresindeki yeryüzü oluşumu içinde başkalaşım geçirmiş, yer kabuğu jeolojik tarih çizgisinde ilk önce ortaya çıkmış yaşlı bir coğrafya kesimi. Bergama’nın kuzeyinde kalan Madra Dağı’nın Maya Tepesi granit topraklardaki çam ormanlarıyla kaplı. Ege denizi ve Midilli’nin de görülebildiği bölge, Ege’nin en güzel coğrafyası. Bir doğa harikası olan Kozak Yaylası, 5 milyon civarında fıstık çamı ile kaplı.
5. Ayvalık Plajları
Sarımsaklı Plajları, Küçükköy Beldesi’nde yer alıyor. Ayvalık merkezine 8 km uzaklıkta bulunan plajlar, 7 km uzunluğunda 100 metre eninde bir kumsala sahip.
Sarımsaklı içerisinde öne çıkan Badavut Plajı ise Sarımsaklı’nın batısında sakin bir koyda yer alıyor. Buranın özelliği ise, denizin çok berrak ve temiz oluşu. Plaj etrafında turistik pek çok tesis, lokanta ve kafeterya mevcut.
Altınova Plajı, ilçe merkezine 13 km mesafedeki Altınova’da. Temiz sahillere sahip olmasının yanında burası daha ormanlık. Kamp yapmak için orman içleri oldukça uygun.
Cunda Adası’nın dört bir yanı doğal plaj, Ayvalık’a kara yolu ile 8 km mesafede ancak deniz yolu ile ulaşım da mümkün. Ada Camping, Cunda’da en güzel kamp yapılacak yerlerden biri. Önünde temiz ve güzel bir plajı da var.
Armutçuk Plajı (Ali Çetinkaya Plajı) Ayvalık’ın kuzey kıyısına düşüyor. İncecik kumlu ve tertemiz bir sahil. Belediye Plajı olarak da bilinen Duba Mevkii, Cunda (Alibey Adası) yolu üzerinde bulunuyor.
6. Tarihi Kiliseler
Uzun yıllar Rumların yaşadığı Ayvalık’ta, ilçe merkezi ve çoğu Cunda Adası’nda olmak üzere pek çok tarihi kilise bulunuyor. 1873’te Bizans mimari tarzında inşa edilen ve Cunda’nın simgesi olan Taksiyarhis Kilisesi; 18. ve 19. yüzyıl Rum Ortodoks kilisesi olan Aya Triyada; 1850’de Cunda’da inşa edilen Panayia Kilisesi; 1945 senesine kadar cami, daha sonra da Erkek Sanat Okulu Atölyesi olan, günümüzde ise Halk Eğitim Merkezi olarak kullanılan Ayos Dimitriyos ve farklı mimari yapısıyla görülmesi gereken ve içinde bulunan suyun kutsal kabul edildiği Faneromeni Kilisesi en önemlilerinden. Ayvalık merkezde yer alan Taksiyarhis Kilisesi ise uzun yıllar atıl kaldıktan sonra restore edilerek ziyarete açıldı.
7. Tarihi Camiler
Ayvalık merkezde Fevzipaşa Mahallesi’nde yer alan Saatli Cami, 1870’de Rumlar tarafından kilise olarak yapılarak, 1928’de camiye çevrilmiş bir yapı. Agios Yannis Kilisesi olarak da bilinen yapı, eğimli ve düz zeminlerin birleştiği alan üzerine inşa edilmiş. 1944 depreminde çan kulesi yıkılmış olsa da kuzey ve güney, doğu ve batı cephelerinde bulunan saatlerden dolayı yapı Saatli Cami ismini almış.
Saatli Camii, Ayvalık
Yine eski bir Yunan kilisesinden camiye çevrilen Çınarlı Cami (Ayios Yorgi Kilisesi), merkezdeki Hamdibey Mahallesi Alibey Caddesi üzerinde bulunuyor. 1790’lı yıllarda yapılan ve 1923 yılında camiye çevrilen yapı, tavan işlemeleri ve kabartma sanatı örnekleriyle görülmeye değer.
Sultan Abdülhamid tarafından 19. yüzyılın ikinci yarısında Ayvalık’ta yaşayan Müslümanlar için yaptırılan Hamidiye Cami, Sakarya Mahallesi’nde yer alıyor. Ayvalık’ın tarihi değerini yansıtan bir cami olarak yapılmış tek özgün yapıt olan cami, sarımsak taşından kare planlı olarak inşa edilmiş, tuğla kubbesi ile oldukça farklı bir yapı.
Aynı isimli mahallede yer alan Hayrettin Paşa Cami (Kato Panayia Kilisesi), 1850’de inşa edilmiş Ayvalık’ın ilk kiliselerden biri. Zamanında dini nitelikte eğitim veren okulların kilisesi olan yapı, Cumhuriyet Döneminde camiye çevrilip Hayrettin Paşa Camisi ismini aldığında yapıya bir de mihrap eklenmiş. Duvarları düzgün kesme taştan yığma tekniği ile inşa edilen yapının merdivenleri, pencere kemerleri ve söveleri de geleneksel sarımsak taşı ile yapılmış.
8. Aşıklar Tepesi
Cunda Adası’nda denizi ve ada manzarasını kuş bakışı izleyebileceğiniz nokta olan Cunda Adası Aşıklar Tepesi, adanın ilk yel değirmenine de ev sahipliği yapıyor. Cunda Adası’nın müdavimlerinden Rahmi Koç’un 2007’de restore ettirdiği yel değirmeni günümüzde kütüphane ve cafe olarak hizmet veriyor. Cunda Adası’nın sembol mekânlarından birisi olan Aşıklar Tepesi, eşsiz manzarasıyla ziyaretçileri büyülüyor.
9. Ayvalık Adaları
22 Adacıktan oluşan Ayvalık Adaları’nın en büyüğü ve tek yerleşimin bulunduğu Cunda Adası ile Ayvalık arasında kalan Lale Adası, toprakla doldurulup asfaltlanarak günümüzde bir yarımada özelliği kazanmış. Lale Adası’ndan Cunda Adasına geçen bu köprü de zaten Türkiye’nin ilk boğaz köprüsü olarak biliniyordu. Lale Adası, Cunda Adasının kara bağlantısını sağlayan küçük bir adacık konumunda.
Bir diğer turistik ada olan Tımarhane Adası ise, Rumların yaşadığı dönemde çevredeki meyhanelerde içkiyi fazla kaçıranların ve akli dengesi bozuk olanların bırakıldığı ada olarak biliniyor. Bu ismi destekleyen bir başka sebep de, tepesindeki ilginç şekilli kaya oluşumları. Girintili, çıkıntılı ve yanında Taşlı Manastır‘ın (Aya Paraskevi Manastırı) yer aldığı kayalar, rüzgârla birlikte garip uğultular ve ıslık benzeri sesler çıkarıyor. Ne yazık ki günümüzde harabe halinde olan küçük ve taş manastırın az sayıda kemerli pencere yuvası ve arka kısmında bir koridoru bulunuyor. Sarımsaklı’dan başlayıp Dalyan Boğazı’na kadar uzanan, sakinliği ve temiz havası ile ilgi çeken Tımarhane Adası’ndaki Taşlı Manastır’ın yer aldığı bölgeden ise Tavuk Adası ve Çamlık Koyu’nun eşsiz manzarası izlenebiliyor.
Tanrının kutsadığı yerlerden olduğuna inanılan ve Pateriça Körfezi’nde yer alan Güvercin Adası üzerindeki manastır (Kızlar Manastırı), ortaçağdan günümüze kadar gelebilen yapı olarak büyük ilgi görüyor.
Ayvalık adalarını görmenin ve etrafındaki güzel koyları keşfetmenin, dalmanın berrak denizin tadını çıkarmanın yolu Ayvalık ve Sarımsaklı’dan hareket eden tekne turlarından birine katılmak. Farklı rotaları izleyen turların içerisinden dilediğinizi seçip gün boyu Ayvalık’ın doğal güzelliklerine şahit olabilirsiniz.
10. Midilli Adası
Ayvalık’ın pek çok noktasından görülebilen bize en yakın olan Yunan adası Midilli’ye gitmek artık eskisinden daha kolay. Zira Yunanistan’ın kapıda vize uygulaması ile Ege Denizi’ndeki bu adalara gitmek isteyenlerin sayısı günden güne artmaya başladı. Yunan adaları arasında en çok tercih edilenlerden biri olan Midilli‘ye Ayvalık‘tan feribotla geçiliyor. Nisan ile Eylül ayları arasında haftanın her günü, saat 9.00 ile 18.00’da, Midilli-Ayvalık arasında karşılıklı feribot seferleri düzenleniyor. Ayvalık’a gelmişken komşuyu da göreyim derseniz, feribota göre değişen 45 dakika ila 1.5 saatlik seyahat sonunda Midilli’ye ulaşmak mümkün.
Ayvalık Yeme-İçme
Ayvalık mutfağı oldukça zengin. Ayvalık deyince ilk akla gelenler Kemalpaşa tatlısı, Ayvalık tostu, sahil şeridinde sıralanan balık restoranlarıyla Cunda’nın deniz ürünleri, zeytini ve zeytinyağı, keçi peyniri, çeşit çeşit otları ve yemekleri olsa da en güzeli rakı-balık-Ayvalık terennümü! Temelini zeytinyağı, ot mezeleri ve balığın oluşturduğu Ayvalık mutfağında, kültürün şekillenmesinde Girit ve Midilli mutfaklarının etkisi oldukça fazla. Kısacası Biraz Yunan, biraz Türk, çokça Egeli Ayvalık.
Zeytinyağı deyince ilk akla gelen yer olan Ayvalık’ta kahvaltıdan, atıştırmalıklara, ana yemeklerden deniz ürünlerine, tatlılardan mezelere her şey zeytinyağı ile yapılıyor. Zeytinyağı ve zeytin, Ayvalık yemek kültürünün temelini oluşturuyor. Özellikle zeytinyağlı ot ve sebze yemekleri ile mezeler Ayvalık ile özdeş tatlardan. Ayvalık’ta tadına bakmadan dönmemeniz gereken yemekler şöyle: Ada köftesi, kabak çiçeği dolması, balıklı bamya, nohutlu bakalaros, kuzu etli marasa, kuzu etli arapsaçı ve yöresel lezzetlerden de keşkek ve saçaklı mantı.
Özellikle Cunda Adası’ndaki sahil lokantalarında deniz ürünleri, balık ve mezenin en güzel örneklerini tatma imkânınız var. Papalina tava, kalamar, levrek marine, ahtapot salata, Girit ezmesi, Arapsaçı, hindiba, turpotu, deniz börülcesi, sarımsak soslu radika, kurutulmuş ahtapot ızgara ve kıyma makinesi ile çekilen ahtapotun, kaşar peyniri, maydanoz, sarımsak, baharat ve dereotu ile karıştırılmasıyla hazırlanan Ahtapot köftesi ise Ayvalık’ta tadına bakabileceğiniz en ilginç tatlardan biri.
Tatlı derseniz, lor tatlısı, buzlu badem, sakızlı muhallebi, irmik ve peynirle yapılan höşmerim tatlısı. Elbette ekmeğinin meşhur olduğu Ayvalık tostunu yemeden dönmeyin.
Nerede Ne Yenir?
Tüm bunların haricinde Ayvalık’ta yeme-içme konusunda pek çok bilinmeyen var. Tarihi Ayvalık sokaklarında yalnızca öğle yemeği çıkaran ve öğleden sonra 16.00 civarında dükkanı kapatan esnaf lokantaları öylesine meşhur ki, Ayvalık’a geldiğinizde, Talatpaşa Caddesi’nde çarşı içinde yer alan Paşa Çorba‘da, yöreye has kabak çiçeği dolması ve zeytin ağacı küllerinin suyu ile yapılan küllü kalburabastı tadın. Yine Ayvalık ilçe merkezinde yer alan Kvcii Coffe House ve Cafe Caramel şirin olduğu kadar şahsına münhasır lezzetleri ve konseptleriyle en iyi soluklanma durakları. Bir sanat ve tasarım köyü olan Küçükköy, namı diğer Yeniçarohori’deki Zet Cafe‘de Boşnak böreğinin tadına bakmadan dönmeyin. Kozak Yaylası’na çıkıp Çınar Restoran‘da çam fıstığı tatlısı ise başka hiçbir yerde bulamayacağınız tamamen yaylaya özel bir lezzet.
Cunda Adası’nda ise bistro tadında şarabınızla hem pizza çeşitlerinin hem de Ayvalık mezelerinin tadını çıkarabileceğiniz Cafe Uno ile canlı müzik eşliğinde denize karşı bu yöreye ait yüz elliden fazla mezenin en iyilerini yiyebileceğiniz Hop Cunda Restaurant tavsiyemiz.
Ayvalık Alışveriş
Ayvalık denince ilk akla gelen zeytin ve zeytinyağı ile zeytinyağı sabunları. Bununla birlikte lor peyniri, Ayvalık tostundan vazgeçemeyenler için özel Ayvalık tost ekmeği, lorlu kurabiyeler, yöreye özgü otlar, taptaze meyve ve sebzeler ile el işi bez bebekler, çeşit çeşit oyalı yazmalar, takı ve aksesuarlar ile otantik tekstil ürünleri satın alabilirsiniz. Daha özgün ürünlere meraklı olanlar için, el işleri ve sanatçı atölyeleri ile adını duyuran Küçükköy‘deki (Yeniçarohori) ise sanat atölyeleri tavsiye olunur.
Ayvalık İstanbul sosyetesinin alışveriş başkenti. Öyle ki bu pazarlar Türkiye’nin en iyi pazarları arasında gösteriliyor. Ünlü Perşembe Pazarı, tarihi Ayvalık sokaklarında yaklaşık 400 esnaf tarafından kurulan cıvıl cıvıl bir pazar. İstanbul haricinde, Ayvalık ve çevresinden, Cunda ve Midilli Adalarından da pek çok ziyaretçi ağırlayan Perşembe pazarında tazecik meyve ve sebzeler, meşhur Ayvalık peynirleri ve yerli zeytinler, el emeği yöresel ürünler ve olmazsa olmaz çeşit çeşit otlar satılıyor.
Ayvalık’ın en popüler pasajlarından biri de Antikacılar Çarşısı. Koleksiyonerlerini yazlıkçıların, yabancı turistlerin, sanayicilerin, ressam ve yazarların oluşturduğu çarşıda eski ve antika eşyalar, mobilyalar, opal lambalar, avizeler, biblolar, kesme likör şişeleri, takılar, rengârenk seramikler, Kozak el işi dokumalar, Victor Hugo’nun 1840 baskısı şiir kitabı, Osmanlıca kitaplar ve daha neler satılıyor.
Ayvalık sokaklarında kurulan bir başka pazar ise Cafe Karamel’in önünde kurulan meşhur Bitpazarı. 2007’den bu yana her hafta Cumartesi günleri kurulan tezgahlarda birbirinden ilginç hikâyeleriyle antika eşyalar, iğne oyaları, porselen takımları, Çanakkale seramikleri ziyaretçilerini bekliyor.
Her hafta sonu pazar günleri kurulan Cunda Pazarı ise mutlaka uğramanız gereken bir panayır yeri. Küçük olmasına karşın pek çok yöresel ürünü bulabileceğiniz pazarda hem sahil kasabalarının mütevaziliğini yaşayacak hem de birbirinden taze ürünleri dalından koptuğu gün tadabileceksiniz.
Ayvalık’a Nasıl Gidilir
Balıkesir’in batısındaki Edremit’te yer alan Balıkesir Edremit Koca Seyit Havalimanı, Ayvalık, Altınoluk, Akçay, Küçükkuyu, Ören, Dikili gibi tatil merkezlerine yakınlığı nedeniyle tercih ediliyor. Haftanın 7 günü İstanbul-Sabiha Gökçen Havalimanı’ndan ve Ankara Esenboğa Havalimanı’ndan direkt uçuş seferlerinin düzenlendiği havalimanından diğer illere de aktarmalı uçuş seferleri var.
İstanbul’dan kara yolu ile Ayvalık’a gelmek isteyenler Kocaeli üzerinden, Yalova, Bursa, Balıkesir üzerinden Ayvalık’a ulaşabileceğiniz gibi Yenikapı’dan arabalı vapurla Bandırma’ya geçerek Bandırma üzerinden Ayvalık’a ulaşabilirsiniz. Bir diğer seçenek de Tekirdağ, Çanakkale Boğazı’ndan arabalı vapurla karşıya geçerek Ayvalık’a geçmek.
Ankara’dan kara yolu ile Ayvalık’a gelmek isteyenler, Eskişehir-Bursa-Balıkesir yolu üzerinden Ayvalık’a gelebilirler. İzmir’den Menemen, Aliağa, Dikili sahil yolu takip edilerek 155 km’lik bir yolculuk sonrası Ayvalık’a ulaşılıyor.